سرنگ چیست و چه کاربردی دارد؟

سرنگ یکی از پرکاربردترین ابزارهای پزشکی و تزریقی است که برای تزریق دارو، خون‌گیری، خارج کردن مایعات بدن و سایر اقدامات درمانی استفاده می‌شود. سرنگ از سه قسمت اصلی تشکیل شده است: بدنه مدرج، پیستون (پلنجر) و سوزن. این ابزار ساده اما بسیار مهم، در بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها، داروخانه‌ها و حتی در مراقبت‌های خانگی نقشی حیاتی دارد.

اجزای تشکیل‌دهنده سرنگ

هر سرنگ از سه بخش اصلی ساخته شده که هماهنگی آن‌ها عملکرد دقیق و ایمنی را تضمین می‌کند:

• سیلندر یا بدنه: لوله‌ای شفاف و مدرج که حجم تزریق یا مکش را نشان می‌دهد.

• پیستون (Plunger): بخش داخلی که با فشار دادن یا کشیدن آن، مایع داخل سرنگ حرکت می‌کند.

• سوزن (Needle): بخشی نوک‌تیز و فلزی که ورود یا خروج مایع را ممکن می‌سازد.

انواع سرنگ بر اساس حجم

سرنگ‌ها با توجه به حجم ظرفیت‌شان در مدل‌های مختلف تولید می‌شوند که رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• 1 سی‌سی (انسولین): مناسب برای تزریق دقیق دارو یا انسولین

• 2، 3 و 5 سی‌سی: پرمصرف‌ترین مدل‌ها برای تزریقات معمول

• 10، 20، 30 و 50 سی‌سی: مناسب برای شست‌وشو، سرم‌دهی یا خارج‌کردن مایعات

• 60 سی‌سی یا بیشتر: برای اقدامات خاص یا دامپزشکی

انواع سرنگ بر اساس نوع کاربرد

۱. سرنگ‌های معمولی

دارای سوزن جداشونده یا متصل، برای تزریق‌های زیرپوستی، عضلانی یا وریدی استفاده می‌شود.

۲. سرنگ انسولین

طراحی دقیق با سوزن نازک و ثابت برای تزریق روزانه انسولین. این سرنگ‌ها معمولاً دارای دقت بالا و حجم پایین (1 سی‌سی) هستند.

۳. سرنگ سه‌تکه

دارای واشر لاستیکی در پیستون برای حرکت نرم‌تر و بدون نشتی، مناسب برای تزریق دقیق دارو.

۴. سرنگ سرکج یا لوئر لاک (Luer Lock)

در این مدل، سوزن با چرخش قفل می‌شود و امکان جدا شدن ناخواسته آن بسیار کم است. مناسب برای تزریق فشار بالا یا کاربردهای تخصصی.

۵. سرنگ بدون سوزن

برای شست‌وشوی زخم، دهان یا سایر مصارف غیر تزریقی. این سرنگ‌ها بدون سوزن فلزی عرضه می‌شوند.

تفاوت سرنگ یکبار مصرف و چندبار مصرف

در پزشکی مدرن، تقریباً تمام سرنگ‌ها یکبار مصرف و استریل هستند تا خطر آلودگی به صفر برسد.

نکات مهم در استفاده از سرنگ

استفاده از سرنگ باید با دقت و رعایت کامل نکات ایمنی انجام شود:

• همیشه از سرنگ استریل و بسته‌بندی نشده استفاده کنید

• قبل از تزریق، از تمیز بودن ناحیه تزریق مطمئن شوید

• از استفاده مجدد از سرنگ یا سوزن خودداری کنید

• پس از استفاده، آن را در سطل زباله پزشکی یا ظروف مقاوم دفع کنید

• از تماس دست با سوزن و پیستون داخلی خودداری نمایید.

چه افرادی از سرنگ استفاده می‌کنند؟

سرنگ ابزار اصلی در بسیاری از حوزه‌های درمانی و بهداشتی است:

• پزشکان و پرستاران در تزریقات و دارودرمانی

• داروخانه‌ها در تزریق واکسن یا دارو

• افراد دیابتی برای تزریق انسولین روزانه

• دامپزشکان در درمان حیوانات

• تکنسین‌های آزمایشگاه در نمونه‌گیری و انتقال خون

• کاربران خانگی برای مراقبت از بیماران یا سالمندان