دیابت یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک در جهان است که اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی به همراه داشته باشد. شناخت زودهنگام علائم دیابت در مردان و زنان نقش بسیار مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری و کنترل بهتر آن دارد. علائمی مانند خستگی مداوم، تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار و کاهش وزن بی‌دلیل از جمله نشانه‌هایی هستند که نباید نادیده گرفته شوند.
در این مقاله از نوامدایران، به بررسی کامل مهم‌ترین علائم دیابت در انواع مختلف این بیماری (نوع ۱، نوع ۲، دیابت بی‌مزه و …) می‌پردازیم. همچنین علائم اختصاصی دیابت در مردان، زنان، کودکان و نوجوانان را مرور کرده و راهکارهایی برای تشخیص و پیشگیری بهتر ارائه خواهیم داد. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان نگران بروز دیابت هستید، مطالعه این مطلب می‌تواند اولین گام برای آگاهی بیشتر و مراقبت از سلامتتان باشد.
علائم عمومی دیابت چیست؟
دیابت یک بیماری متابولیک است که به دلیل اختلال در تولید یا عملکرد انسولین به وجود می‌آید و باعث افزایش قند خون می‌شود. وقتی سطح قند خون برای مدت طولانی بالا بماند، بدن شروع به نشان دادن علائم هشداردهنده می‌کند. این نشانه‌ها در ابتدا ممکن است خفیف باشند و فرد آن‌ها را به خستگی روزمره یا مشکلات دیگر نسبت دهد، اما در واقع می‌توانند اولین سرنخ‌های ابتلا به دیابت باشند.
علائم عمومی دیابت در همه افراد (چه مردان، چه زنان و چه کودکان) تقریباً مشابه است و اگر نادیده گرفته شوند، می‌توانند به مرور زمان منجر به عوارضی جدی مثل آسیب به قلب، کلیه‌ها و بینایی شوند. شناخت این علائم به افراد کمک می‌کند تا در همان مراحل ابتدایی به پزشک مراجعه کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند.
از مهم‌ترین علائم عمومی دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تکرر ادرار: دفع مکرر ادرار به دلیل تلاش بدن برای خارج کردن قند اضافی از خون.
- تشنگی شدید و مداوم: عطشی که حتی با نوشیدن آب هم برطرف نمی‌شود.
- احساس خستگی و بی‌انرژی بودن: کاهش توان جسمی و روحی در طول روز، حتی بعد از استراحت.
- کاهش یا افزایش ناگهانی وزن: تغییر وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا میزان فعالیت.
- تاری دید و مشکلات بینایی: تغییرات موقتی یا دائمی در وضوح دید.
- کندی در بهبود زخم‌ها: بریدگی‌ها و خراش‌های کوچک دیرتر از حد معمول ترمیم می‌شوند.
- بروز عفونت‌های مکرر: به‌ویژه در پوست، دهان، لثه و دستگاه ادراری.
علائم دیابت نوع ۱
دیابت نوع ۱ بیشتر در سنین کودکی، نوجوانی یا اوایل جوانی دیده می‌شود و به دلیل تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده به وجود می‌آید. در این شرایط، بدن دیگر قادر به ساخت انسولین کافی نیست و همین موضوع باعث افزایش سریع قند خون می‌شود. به همین دلیل، نشانه‌های این نوع دیابت معمولاً به صورت ناگهانی و شدید ظاهر می‌شوند.
یکی از اولین علامت‌ها تکرر ادرار است که باعث می‌شود فرد به‌ویژه در شب بارها مجبور به رفتن به دستشویی شود. در کنار آن، تشنگی مداوم و شدید هم بروز می‌کند و فرد حتی پس از نوشیدن آب کافی همچنان احساس عطش دارد. بسیاری از بیماران گرسنگی دائمی را تجربه می‌کنند، اما در عین حال دچار کاهش وزن ناگهانی می‌شوند، زیرا بدن نمی‌تواند از قند موجود در خون برای تأمین انرژی استفاده کند. در نتیجه، خستگی و بی‌حالی شدید نیز از علائم شایع این بیماری است.
از دیگر نشانه‌های دیابت نوع ۱ می‌توان به تاری دید و مشکلات بینایی اشاره کرد که به دلیل تغییرات موقتی در عدسی چشم ایجاد می‌شود. همچنین، برخی افراد دچار عفونت‌های مکرر پوستی یا ادراری می‌شوند. اگر بیماری کنترل نشود، ممکن است عارضه خطرناکی به نام کتواسیدوز دیابتی رخ دهد که خود را با علائمی مانند تهوع، استفراغ، تنفس سریع، درد شکمی و بوی غیرطبیعی تنفس (شبیه بوی میوه) نشان می‌دهد.
این مجموعه علائم نشان‌دهنده وضعیتی است که نیاز به درمان فوری دارد. در واقع دیابت نوع ۱ بدون تزریق انسولین قابل کنترل نیست و هرگونه تأخیر در مراجعه به پزشک می‌تواند خطرناک باشد.
مهم‌ترین علائم دیابت نوع یک :
- تکرر ادرار
- تشنگی شدید و مداوم
- گرسنگی مداوم
- کاهش وزن ناگهانی
- خستگی و بی‌حالی شدید
- تاری دید
- عفونت‌های مکرر پوستی یا ادراری
- تهوع و استفراغ (در موارد شدید)
- تنفس سریع و بوی غیرطبیعی دهان (کتواسیدوز دیابتی)
علائم دیابت نوع ۲
دیابت نوع ۲ شایع‌ترین نوع دیابت است و معمولاً در بزرگسالان بروز می‌کند، اما امروزه در نوجوانان و حتی کودکان هم دیده می‌شود. این بیماری به‌تدریج و آهسته پیشرفت می‌کند و به همین دلیل ممکن است فرد مدت‌ها از ابتلای خود آگاه نباشد. از علائم مهم آن می‌توان به تشنگی بیش از حد و تکرر ادرار اشاره کرد که به دلیل بالا بودن قند خون ایجاد می‌شوند. همچنین بیماران اغلب احساس خستگی مداوم دارند و انرژی کافی برای فعالیت‌های روزانه پیدا نمی‌کنند.
بعضی افراد با وجود اشتهای طبیعی یا حتی بیشتر، دچار افزایش وزن یا چاقی شکمی می‌شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است کاهش وزن بی‌دلیل را تجربه کنند. مشکلاتی مانند تاری دید، کُندی در بهبود زخم‌ها و عفونت‌های مکرر پوستی یا ادراری نیز از نشانه‌های مهم دیابت نوع ۲ هستند. در بعضی موارد، بیماران دچار بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست و پا می‌شوند که نشانه آسیب عصبی ناشی از دیابت است.
مهم‌ترین علائم دیابت نوع دو :
- تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- خستگی و بی‌حالی مداوم
- افزایش یا کاهش وزن غیرعادی
- تاری دید
- بهبود کند زخم‌ها
- عفونت‌های مکرر (پوستی، ادراری و لثه)
- بی‌حسی یا گزگز دست و پا
تفاوت دیابت نوع ۱ و نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۱ و نوع 2 هر دو باعث افزایش قند خون می‌شوند، اما علت و روند بروز آن‌ها متفاوت است. دیابت نوع ۱ معمولاً در سنین کودکی و نوجوانی آغاز می‌شود و به دلیل تخریب سیستم ایمنی، سلول‌های تولیدکننده انسولین در لوزالمعده از بین می‌روند. در نتیجه بدن به هیچ عنوان قادر به تولید انسولین نیست و بیمار از همان ابتدا نیاز به تزریق انسولین دارد. علائم آن اغلب به صورت ناگهانی و شدید ظاهر می‌شوند؛ مثل تکرر ادرار، تشنگی زیاد، کاهش وزن سریع و خستگی شدید.
در مقابل، دیابت نوع ۲ بیشتر در بزرگسالی و به‌تدریج بروز می‌کند. در این حالت بدن هنوز انسولین تولید می‌کند اما سلول‌ها به آن مقاوم می‌شوند یا مقدار تولید کافی نیست. این بیماری ارتباط زیادی با چاقی، سبک زندگی کم‌تحرک و تغذیه ناسالم دارد. علائم آن خفیف‌تر و تدریجی‌تر هستند؛ مثل خستگی مداوم، تاری دید، بهبود کند زخم‌ها و عفونت‌های مکرر. به همین دلیل ممکن است فرد سال‌ها متوجه ابتلای خود نشود.
تفاوت‌های اصلی دیابت نوع ۱ و نوع ۲:
- سن شروع: نوع ۱ بیشتر در کودکان و نوجوانان / نوع ۲ در بزرگسالان (ولی گاهی در نوجوانان هم دیده می‌شود)
- علت: نوع ۱ = تخریب کامل سلول‌های انسولین‌ساز / نوع ۲ = مقاومت سلول‌ها به انسولین یا کمبود نسبی انسولین
- شروع بیماری: نوع ۱ ناگهانی و شدید / نوع ۲ تدریجی و خاموش
- انسولین درمانی: نوع ۱ از ابتدا نیازمند تزریق انسولین / نوع ۲ در ابتدا با رژیم و دارو کنترل می‌شود و ممکن است بعدها به انسولین نیاز پیدا کند
- ارتباط با سبک زندگی: نوع ۱ ارتباطی با سبک زندگی ندارد / نوع ۲ به شدت تحت‌تأثیر چاقی، کم‌تحرکی و تغذیه ناسالم است
| ویژگی‌ها | دیابت نوع ۱ 🩸 | دیابت نوع ۲ 🩺 |
|---|---|---|
| سن شروع | کودکی و نوجوانی | بیشتر در بزرگسالی (گاهی نوجوانی) |
| علت اصلی | تخریب سلول‌های انسولین‌ساز توسط سیستم ایمنی | مقاومت سلول‌ها به انسولین یا تولید ناکافی |
| شروع بیماری | ناگهانی و شدید | تدریجی و خاموش |
| نیاز به انسولین | از همان ابتدا ضروری است | معمولاً ابتدا با رژیم غذایی و دارو، در مراحل پیشرفته ممکن است نیاز به انسولین باشد |
| ارتباط با سبک زندگی | مستقل از سبک زندگی | ارتباط مستقیم با چاقی، کم‌تحرکی و رژیم غذایی ناسالم |
| علائم شایع | تشنگی زیاد، تکرر ادرار، کاهش وزن سریع، خستگی شدید | خستگی مداوم، تاری دید، دیرتر خوب شدن زخم‌ها، عفونت‌های مکرر |
علائم دیابت در مردان
دیابت می‌تواند در مردان علاوه بر علائم عمومی، نشانه‌های خاصی نیز ایجاد کند که به دلیل تفاوت‌های هورمونی و فیزیولوژیک بدن مردان بروز می‌کنند. یکی از مشکلات رایج در مردان مبتلا به دیابت، کاهش میل جنسی و اختلال در عملکرد جنسی است که به دلیل آسیب اعصاب و کاهش جریان خون رخ می‌دهد. همچنین، بسیاری از مردان دچار اختلال در باروری می‌شوند زیرا سطح قند خون بالا می‌تواند بر کیفیت اسپرم‌ها تأثیر منفی بگذارد.
از دیگر علائم شایع می‌توان به ضعف عضلانی و کاهش توده ماهیچه‌ای اشاره کرد که در نتیجه اختلال در متابولیسم گلوکز ایجاد می‌شود. علاوه بر این، مردان بیشتر از زنان در معرض عفونت‌های ادراری و مشکلات پروستات هستند. گاهی هم ریزش مو و خشکی پوست به دلیل گردش خون ضعیف در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود.
مهم ترین علائم دیابت در مردان:
- کاهش میل جنسی و اختلال نعوظ
- مشکلات باروری (تأثیر بر کیفیت اسپرم)
- ضعف عضلانی و کاهش توده ماهیچه‌ای
- عفونت‌های مکرر ادراری
- مشکلات پروستات
- ریزش مو و خشکی پوست
علائم دیابت در زنان
دیابت در زنان علاوه بر نشانه‌های عمومی، می‌تواند علائم اختصاصی‌تری هم ایجاد کند که به شرایط هورمونی و فیزیولوژیک بدن زنان مربوط است. یکی از مشکلات رایج، عفونت‌های قارچی و ادراری مکرر است؛ چون قند خون بالا محیط مناسبی برای رشد قارچ و باکتری فراهم می‌کند. همچنین بسیاری از زنان مبتلا به دیابت دچار خشکی واژن و در نتیجه درد در هنگام رابطه جنسی می‌شوند. این تغییرات می‌توانند منجر به کاهش میل جنسی شوند.
از دیگر علائم مهم، اختلال در چرخه قاعدگی است که به دلیل نوسانات هورمونی ناشی از تغییرات سطح قند خون اتفاق می‌افتد. بعضی از زنان ممکن است افزایش وزن شکمی یا برعکس کاهش وزن غیرعادی داشته باشند. همچنین، ریزش مو و خشکی پوست هم از علائمی است که در بسیاری از بیماران زن مشاهده می‌شود. در دوران بارداری، ابتلا به دیابت می‌تواند خطر دیابت بارداری و عوارض مربوط به آن را افزایش دهد.
مهم ترین علائم دیابت در زنان:
- عفونت‌های قارچی و ادراری مکرر
- خشکی واژن و درد هنگام رابطه جنسی
- کاهش میل جنسی
- اختلال در چرخه قاعدگی
- افزایش وزن شکمی یا کاهش وزن غیرعادی
- ریزش مو و خشکی پوست
- افزایش خطر دیابت بارداری
تفاوت علائم دیابت در مردان و زنان
اگرچه علائم عمومی دیابت در مردان و زنان مشابه است (مثل تکرر ادرار، تشنگی، خستگی و تاری دید)، اما تفاوت‌های هورمونی و فیزیولوژیک باعث می‌شود که هر جنس نشانه‌های خاص خودش را تجربه کند. در مردان، مشکلاتی مانند کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ و کاهش کیفیت اسپرم‌ها شایع‌تر است. همچنین ضعف عضلانی و کاهش توده ماهیچه‌ای هم بیشتر در مردان دیده می‌شود.
در مقابل، زنان بیشتر درگیر عفونت‌های قارچی و ادراری مکرر، خشکی واژن و درد هنگام رابطه جنسی هستند. همچنین اختلال در چرخه قاعدگی و افزایش خطر دیابت بارداری از ویژگی‌های خاص دیابت در زنان است. بنابراین توجه به این تفاوت‌ها به تشخیص سریع‌تر و مدیریت بهتر بیماری کمک زیادی می‌کند.
| ویژگی‌ها | مردان 🧔 | زنان 👩 |
|---|---|---|
| مشکلات جنسی | کاهش میل جنسی، اختلال نعوظ | کاهش میل جنسی، خشکی واژن، درد در رابطه |
| باروری | کاهش کیفیت اسپرم | اختلال در چرخه قاعدگی، احتمال دیابت بارداری |
| عفونت‌ها | عفونت‌های ادراری و مشکلات پروستات | عفونت‌های قارچی و ادراری مکرر |
| تغییرات بدنی | ضعف عضلانی، کاهش توده ماهیچه‌ای | افزایش وزن شکمی یا کاهش وزن غیرعادی |
| پوست و مو | ریزش مو و خشکی پوست | ریزش مو و خشکی پوست (شایع‌تر در زنان) |
علائم دیابت در کودکان
دیابت در کودکان معمولاً از نوع ۱ است و می‌تواند به‌طور ناگهانی بروز کند. از آنجایی که کودکان توانایی بیان دقیق مشکلات خود را ندارند، والدین باید به نشانه‌های ظاهری توجه ویژه‌ای داشته باشند. یکی از اولین علائم، تکرر ادرار است که باعث می‌شود کودک حتی در شب چند بار از خواب بیدار شود یا دوباره دچار شب‌ادراری شود. در کنار این، تشنگی بیش از حد هم دیده می‌شود و کودک به‌طور غیرعادی آب یا نوشیدنی می‌خواهد.
کودکان مبتلا به دیابت اغلب دچار خستگی و بی‌حالی مداوم هستند و دیگر مانند قبل پرانرژی و فعال نیستند. کاهش وزن ناگهانی علی‌رغم داشتن اشتهای خوب یکی دیگر از علائم مهم است. در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است کودک دچار تاری دید، تهوع، استفراغ یا تغییر در خلق‌وخو (مثل بی‌حوصلگی و پرخاشگری) شود.
شناخت سریع این علائم اهمیت زیادی دارد، چون در صورت تأخیر در درمان، احتمال بروز کتواسیدوز دیابتی در کودکان بالا می‌رود که یک وضعیت خطرناک و تهدیدکننده حیات است.
علائم دیابت در کودکان عبارتند از:
- تکرر ادرار و شب‌ادراری
- تشنگی مداوم
- خستگی و بی‌حالی
- کاهش وزن ناگهانی
- اشتهای زیاد ولی بدون افزایش وزن
- تاری دید
- تهوع و استفراغ
- تغییر در خلق‌وخو (بی‌حوصلگی، پرخاشگری)
علائم دیابت در نوجوانان
دیابت در نوجوانان می‌تواند هم از نوع ۱ باشد و هم از نوع ۲. از آنجا که نوجوانان تغییرات زیادی در این دوره سنی تجربه می‌کنند، علائم دیابت ممکن است دیر تشخیص داده شود. یکی از نشانه‌های اصلی، تکرر ادرار و تشنگی بیش از حد است که معمولاً با کاهش تمرکز در مدرسه همراه می‌شود. بسیاری از نوجوانان مبتلا، دچار خستگی مداوم می‌شوند و انرژی لازم برای فعالیت‌های روزانه یا ورزش را ندارند.
از دیگر علائم رایج می‌توان به کاهش یا افزایش وزن ناگهانی اشاره کرد که بدون تغییر در رژیم غذایی رخ می‌دهد. همچنین، تاری دید، عفونت‌های مکرر پوستی یا ادراری و کندی در بهبود زخم‌ها هم در نوجوانان دیده می‌شود. برخی ممکن است احساس بی‌حسی یا گزگز در دست و پا داشته باشند که نشانه آسیب عصبی در مراحل اولیه است. تغییرات خلقی مثل بی‌حوصلگی، اضطراب یا پرخاشگری نیز از علائمی هستند که می‌توانند با دیابت مرتبط باشند.
شناخت این علائم و توجه والدین و معلمان به تغییرات رفتاری یا جسمی نوجوانان می‌تواند نقش مهمی در تشخیص زودهنگام و جلوگیری از عوارض جدی ایفا کند.
علائم دیابت در نوجوانان عبارتند از:
- تکرر ادرار و تشنگی زیاد
- خستگی و کاهش تمرکز در مدرسه
- تغییر وزن (کاهش یا افزایش ناگهانی)
- تاری دید
- عفونت‌های مکرر پوستی و ادراری
- دیر خوب شدن زخم‌ها
- بی‌حسی یا گزگز دست و پا
- تغییرات خلقی (بی‌حوصلگی، پرخاشگری، اضطراب)
علائم دیابت بی‌مزه چیست؟
یابت بی‌مزه (Diabetes Insipidus) با دیابت نوع ۱ و ۲ فرق دارد و ارتباطی با قند خون ندارد. در این بیماری، بدن نمی‌تواند مایعات را به‌درستی تنظیم کند؛ دلیل آن یا کمبود هورمون ADH (هورمون ضد ادراری) است یا اینکه کلیه‌ها نسبت به این هورمون مقاوم می‌شوند. نتیجه این اختلال، تولید مقدار زیادی ادرار رقیق و در پی آن تشنگی شدید و مداوم است.
افراد مبتلا به دیابت بی‌مزه ممکن است در طول شب بارها برای دفع ادرار از خواب بیدار شوند (شب‌ادراری در کودکان و نوجوانان هم علامت شایع است). اگر این حالت ادامه پیدا کند و بدن نتواند آب ازدست‌رفته را جبران کند، علائمی مثل خشکی دهان، ضعف، سرگیجه، خستگی و در موارد شدید کم‌آبی بدن بروز می‌کند. برخلاف دیابت نوع ۱ و ۲، در این بیماری سطح قند خون طبیعی است و همین موضوع باعث می‌شود که خیلی‌ها در ابتدا متوجه تفاوت آن نشوند.
علائم دیابت در ادرار
یکی از شاخص‌ترین نشانه‌های دیابت، تغییراتی است که در الگوی دفع ادرار دیده می‌شود. وقتی سطح قند خون بالا می‌رود، کلیه‌ها تلاش می‌کنند قند اضافی را از طریق ادرار دفع کنند. این فرآیند باعث می‌شود فرد دچار تکرر ادرار شود و حتی در طول شب چند بار برای رفتن به دستشویی از خواب بیدار شود. این علامت هم در دیابت نوع ۱ و هم نوع ۲ دیده می‌شود.
در بسیاری از بیماران، ادرار دارای بوی غیرطبیعی یا شیرین می‌شود که به دلیل دفع گلوکز است. همچنین، حجم ادرار ممکن است بیشتر از حد معمول باشد و فرد احساس کند هر بار مقدار زیادی مایعات از دست می‌دهد. این موضوع به‌طور مستقیم به تشنگی شدید و نیاز مداوم به نوشیدن آب منجر می‌شود. در کودکان، تکرر ادرار و حتی بازگشت شب‌ادراری می‌تواند اولین علامت دیابت باشد.
اگر این وضعیت کنترل نشود، بدن به‌تدریج دچار کم‌آبی می‌شود و علائمی مثل خشکی دهان و سرگیجه هم همراه آن بروز می‌کند.
علائم مزمن دیابت
اگر دیابت برای مدت طولانی بدون درمان یا کنترل باقی بماند، قند خون بالا به‌تدریج به اندام‌های حیاتی بدن آسیب می‌زند. این وضعیت باعث بروز علائم مزمن می‌شود که معمولاً دیرتر ظاهر می‌شوند اما خطرناک‌ترند. یکی از اولین نشانه‌ها، آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی) است که خود را با بی‌حسی، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن دست و پا نشان می‌دهد.
از طرفی، دیابت می‌تواند به چشم‌ها آسیب برساند و منجر به تاری دید، خونریزی شبکیه و حتی نابینایی (رتینوپاتی دیابتی) شود. مشکلات کلیوی هم شایع‌اند؛ بالا بودن طولانی‌مدت قند خون باعث نفروپاتی دیابتی می‌شود که در نهایت می‌تواند به نارسایی کلیه منجر گردد.
دیابت مزمن همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی مانند سکته قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، بیماران اغلب دچار کندی در ترمیم زخم‌ها، عفونت‌های مکرر و مشکلات پوستی می‌شوند. این علائم نشان‌دهنده آن است که بدن برای مدت طولانی تحت فشار قند خون بالا قرار داشته است و نیاز فوری به کنترل دقیق بیماری دارد.
علائم دیابت عصبی چیست؟
دیابت در صورت کنترل‌نشدن، می‌تواند به اعصاب بدن آسیب برساند؛ وضعیتی که به آن نوروپاتی دیابتی یا همان دیابت عصبی گفته می‌شود. این مشکل معمولاً در دست‌ها و پاها بروز می‌کند، اما ممکن است اعصاب داخلی بدن (مثل دستگاه گوارش، قلب و مثانه) را هم درگیر کند.
یکی از اولین نشانه‌ها، احساس بی‌حسی یا گزگز در انگشتان دست و پا است. بعضی افراد دردهای سوزشی یا تیرکشنده در پاها تجربه می‌کنند، مخصوصاً شب‌ها. ضعف عضلانی و کاهش حس لامسه هم از علائم شایع است که می‌تواند خطر زخم و جراحت‌های ناخواسته را افزایش دهد.
وقتی اعصاب دستگاه گوارش درگیر شوند، فرد ممکن است دچار یبوست یا اسهال مکرر، حالت تهوع و نفخ شود. در صورت آسیب به اعصاب قلب، علائمی مثل افت فشار خون ناگهانی، سرگیجه یا تپش قلب بروز می‌کند. در مردان هم نوروپاتی می‌تواند باعث اختلال نعوظ شود.
علائم کتواسیدوز دیابتی
کتواسیدوز دیابتی (DKA) زمانی رخ می‌دهد که بدن به دلیل کمبود انسولین قادر به استفاده از قند خون برای تولید انرژی نباشد و در عوض شروع به سوزاندن چربی کند. این فرآیند باعث تولید موادی به نام کتون می‌شود که تجمع بیش از حد آن‌ها خون را اسیدی می‌کند. این وضعیت بیشتر در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ دیده می‌شود و یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود.
علائم اولیه شامل تشنگی شدید، تکرر ادرار و خشکی دهان است. به مرور، بیمار دچار تهوع، استفراغ، درد شکمی و بی‌اشتهایی می‌شود. بسیاری از افراد احساس خستگی شدید و گیجی دارند و تنفس آن‌ها به شکل تند و عمیق درمی‌آید (تنفس کاسمال). یکی از نشانه‌های شاخص کتواسیدوز، بوی غیرطبیعی و میوه‌ای در دهان است که به دلیل وجود کتون‌ها در بازدم ایجاد می‌شود.
اگر DKA به‌موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به افت سطح هوشیاری، کما و حتی مرگ شود. به همین دلیل شناسایی زودهنگام علائم آن اهمیت حیاتی دارد.
علائم دیابت خاموش
دیابت خاموش به وضعیتی گفته می‌شود که فرد دچار افزایش قند خون است، اما علائم مشخص و واضحی ندارد. این حالت بیشتر در دیابت نوع ۲ دیده می‌شود و به دلیل روند تدریجی بیماری، بسیاری از افراد ممکن است سال‌ها بدون آگاهی از ابتلا زندگی کنند. خطر اصلی اینجاست که در این مدت، قند خون بالا به آرامی به چشم‌ها، کلیه‌ها، قلب و اعصاب آسیب می‌زند.
هرچند دیابت خاموش نشانه‌های واضحی ندارد، اما برخی تغییرات ظریف می‌توانند هشداردهنده باشند. برای مثال، فرد ممکن است دچار خستگی مداوم شود و این موضوع را به کار یا استرس روزانه نسبت دهد. همچنین، تاری دید گهگاهی، عفونت‌های مکرر پوستی یا ادراری، کندی در بهبود زخم‌ها و تشنگی یا گرسنگی غیرعادی می‌توانند از نشانه‌های پنهان دیابت باشند. در بسیاری موارد، اضافه وزن به‌ویژه در ناحیه شکم همراه با دیابت خاموش دیده می‌شود.
کدام نوع دیابت خطرناک است؟
واقعیت این است که همه انواع دیابت اگر کنترل و درمان نشوند می‌توانند خطرناک باشند. با این حال، شدت و نوع خطر در دیابت نوع ۱ و نوع ۲ متفاوت است.
دیابت نوع ۱ به دلیل شروع ناگهانی و نیاز فوری به انسولین، می‌تواند در مدت کوتاهی عوارض جدی ایجاد کند. در صورت عدم درمان، احتمال بروز کتواسیدوز دیابتی وجود دارد که یک وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات است. بنابراین دیابت نوع ۱ به‌طور کلی سریع‌تر خطرناک می‌شود.
در مقابل، دیابت نوع ۲ معمولاً به‌تدریج و خاموش پیشرفت می‌کند. ممکن است فرد سال‌ها متوجه ابتلا نشود، اما در همین مدت قند خون بالا به‌تدریج به قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها و اعصاب آسیب می‌زند. بنابراین خطر اصلی دیابت نوع ۲ در عوارض مزمن و دیرهنگام آن است که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه، بیماری قلبی یا نابینایی شود.
در کنار این دو، دیابت بارداری نیز در زنان باردار می‌تواند خطرناک باشد، چون هم برای مادر و هم برای جنین مشکلاتی ایجاد می‌کند. اگر کنترل نشود، خطر زایمان زودرس، وزن بالای نوزاد و دیابت نوع ۲ در آینده افزایش می‌یابد.
| نوع دیابت | ویژگی خطرناک | عوارض اصلی | سرعت بروز خطر |
|---|---|---|---|
| دیابت نوع ۱ 🩸 | شروع ناگهانی و نیاز فوری به انسولین | کتواسیدوز دیابتی (وضعیت اورژانسی و تهدیدکننده حیات) | سریع و حاد |
| دیابت نوع ۲ 🩺 | پیشرفت تدریجی و خاموش | آسیب مزمن به قلب، کلیه، چشم و اعصاب | تدریجی و دیرهنگام |
| دیابت بارداری 🤰 | تهدیدکننده برای مادر و جنین | زایمان زودرس، وزن بالای نوزاد، افزایش خطر دیابت نوع ۲ در آینده | در دوران بارداری (و تأثیر طولانی‌مدت) |
پیشگیری از دیابت چگونه است؟
دیابت به‌ویژه نوع ۲ تا حد زیادی قابل پیشگیری است و حتی در صورت وجود سابقه خانوادگی، با تغییر در سبک زندگی می‌توان احتمال ابتلا را به‌طور چشمگیری کاهش داد. مهم‌ترین اقدام، حفظ وزن سالم است؛ اضافه وزن به‌خصوص در ناحیه شکم یکی از اصلی‌ترین عوامل خطر دیابت نوع ۲ محسوب می‌شود. در کنار آن، فعالیت بدنی منظم مثل پیاده‌روی روزانه یا ورزش سبک، حساسیت سلول‌ها به انسولین را افزایش می‌دهد و قند خون را بهتر کنترل می‌کند.
تغذیه سالم نیز نقش کلیدی دارد. مصرف میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل، حبوبات و پروتئین‌های کم‌چرب توصیه می‌شود، در حالی که باید از مصرف بیش از حد شیرینی‌ها، نوشابه‌ها، فست‌فود و غذاهای پرچرب پرهیز کرد. همچنین، ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش خطر ابتلا داشته باشد.
کنترل منظم فشار خون و کلسترول، انجام آزمایش‌های دوره‌ای قند خون و مدیریت استرس نیز از اقدامات مهم دیگر هستند. در زنان باردار، رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش سبک می‌تواند احتمال بروز دیابت بارداری را کاهش دهد.
راه‌های پیشگیری از دیابت عبارتند از:
- حفظ وزن سالم و جلوگیری از چاقی شکمی
- فعالیت بدنی منظم (۳۰ دقیقه در روز)
- رژیم غذایی سالم و متعادل
- کاهش مصرف قند، شیرینی و نوشابه‌های قندی
- ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل
- کنترل فشار خون و چربی خون
- انجام آزمایش‌های دوره‌ای قند خون
- مدیریت استرس و خواب کافی
سوالات متداول
اولین علائم معمولاً شامل تکرر ادرار، تشنگی شدید، خستگی مداوم و کاهش یا افزایش وزن ناگهانی است. در کودکان هم ممکن است با شب‌ادراری شروع شود.
خیر. در بسیاری موارد به‌ویژه در دیابت نوع ۲، بیماری ممکن است سال‌ها بدون علامت پیش برود که به آن دیابت خاموش گفته می‌شود.
مردان مبتلا به دیابت ممکن است دچار اختلال نعوظ، کاهش میل جنسی، کاهش کیفیت اسپرم و ضعف عضلانی شوند.
زنان بیشتر دچار عفونت‌های قارچی و ادراری مکرر، خشکی واژن، درد هنگام رابطه جنسی و اختلال در چرخه قاعدگی می‌شوند.
بله. دیابت نوع ۱ معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده می‌شود. علائمی مثل تشنگی بیش از حد، تکرر ادرار، کاهش وزن و خستگی باید جدی گرفته شوند.
بله. در افراد مبتلا به دیابت، به دلیل دفع قند اضافی، ادرار ممکن است بوی شیرین یا غیرطبیعی داشته باشد.
هر دو نوع خطرناک‌اند. دیابت نوع ۱ به‌سرعت می‌تواند منجر به کتواسیدوز دیابتی شود، در حالی‌که دیابت نوع ۲ به‌صورت خاموش پیش می‌رود و به‌مرور به قلب، کلیه، چشم و اعصاب آسیب می‌زند.
دیابت نوع ۲ تا حد زیادی قابل پیشگیری است. با ورزش منظم، تغذیه سالم، کنترل وزن و ترک سیگار می‌توان احتمال ابتلا را کاهش داد.
